Brief van regering over staatsaansprakelijkheid MH17 laat op zich wachten

by

De Nederlandse regering heeft tot nu toe nagelaten om de Tweede Kamer te informeren over de juridische mogelijkheden om staten aansprakelijk te houden voor het neerschieten van MH17. Dit ondanks een beroep van de Kamer in het debat van 6 september 2017 en ondanks de uitspraak van Minister Koenders in dit debat om de Kamer ” bij voorkeur voor het einde van het jaar” te informeren.

Tot op heden is er echter geen brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Een woordvoerster van het Ministerie van Buitenlandse Zaken liet mij op 18 januari weten dat het ministerie niet kan aangeven wanneer deze brief naar de Kamer wordt gestuurd.

Justitieel onderzoek

Het Joint Investigation Team doet een justitieel onderzoek naar het neerschieten van vlucht MH17. De belangrijkste taken voor het JIT is het onderzoeken van het motief, het vinden van de daders, verzamelen van overtuigend bewijs, vaststellen van de status van het conflict en de daders voor de rechter brengen. Het Openbaar Ministerie heeft niet de mogelijkheid om een staat voor de rechter te brengen. Wel individuen. Het onderzoeken van de aansprakelijkheid van Russische Federatie en/of Oekraine maakt derhalve geen onderdeel van het onderzoek uit.

De Nederlandse Staat heeft wel juridische mogelijkheden om de Russische Federatie en/of de staat Oekraine voor een international gerechtshof als het European Court of Human Rights (ECtHR) of International Court of Justice te dagen. Ook nabestaanden kunnen een zaak aanspannen bij het ECtHR.

Premier Rutte gaf eerder aan dat het kabinet pas nadat het OM haar onderzoek heeft afgesloten een besluit neemt of het staten gaat aanklagen bij een internationaal gerechtshof.

In een debat in mei 2017 zei Rutte dat een goede relatie met Rusland hem gestolen kan worden. Maar is dat ook zo? Het JIT heeft op de persconferentie in september 2016 aangeven dat de BUK TELAR die de raket op MH17 afvuurde vanaf Russisch grondgebied kwam en daar ook direct naar de ramp naartoe is getransporteerd. De Britse inlichtingendienst MI6 ging zelfs nog een stap verder. In een rapport stond te lezen:

Russia conducts information warfare on a massive scale… An early example of this was a hugely intensive, multi-channel propaganda effort to persuade the world that Russia bore no responsibility for the shooting down of [Malaysian Airlines flight] MH-17 (an outright falsehood: we know beyond any reasonable doubt that the Russian military supplied and subsequently recovered the missile launcher).164

Opties voor staatsaansprakelijkheid

Als vast staat dat Rusland is betrokken bij de ramp, dan heeft de Nederlandse regering alle reden om bijvoorbeeld naar het Europese Hof voor de Rechten van de Mens te stappen. Een BUK TELAR is immers niet te koop door een prive persoon of een bedrijf. De BUK is eigendom van de Russische Staat. De Russische Staat is hierdoor aansprakelijk voor wat er met het wapen gebeurd en heeft een zorgplicht om te voorkomen dat er met dit wapen burgerslachtoffers vallen.

Marieke de Hoon , universitair docent volkenrecht aan de VU , schreef in oktober 2016 een opinie stuk (archief)voor NRC Handelsblad. Ze schrijft “Nederland kan en moet Rusland wel degelijk voor de rechter brengen om vlucht MH17” en wel in Staatsburg bij het ECtHR (EHRM).

De Hoon schrijft verder:

Maar in tegenstelling tot een strafzaak tegen individuele daders is bij het EHRM bewijs voor de intentie van daders niet nodig. Sterker nog, Rusland zal zelf moeten aantonen dat het de vereiste voorzorgsmaatregelen heeft genomen.

Met andere woorden, een strafzaak tegen de Russische Federatie maakt veel meer kans op genoegdoening voor de nabestaanden dan bij een traject van individuele berechting. De vraag is of het JIT in staat is de namen van verdachten te vinden. En om te bewijzen waarom men op MH17 heeft geschoten. Daarnaast levert Rusland en Oekraine geen onderdanen uit. De kans dat verdachten in de rechtszaal komen te zitten is heel klein.

Angst voor Russische sancties

3,5 jaar na de ramp is er nog geen indicatie dat de Nederlandse regering juridische stappen gaat nemen tegen staten. Waarom niet? Dat is speculeren maar een goede reden kan zijn dat Rutte angst heeft voor een reactie van president Poetin. Nederland is sterk afhankelijk van de import van Russisch gas. Nederlandse bedrijven als de NAM, Gasunie en Shell hebben grote belangen in gas- en oliewinning in Rusland. Wanneer Nederland de Russische Federatie formeel aansprakelijk stelt voor het neerhalen van MH17, is de kans groot dat Poetin zal reageren.

 

by